Kiriş Nedir, Kiriş Çeşitleri Nelerdir?

Kiriş türleri kullanım amacına göre değişen farklı kirişler vardır. Bu kirişle nerede ve hangi amaç ile kullanılacağına bağlı olarak en uygunu seçilir ve kullanılmaya başlanır. Yapılarda yer alan kirişler yapının ağırlığını dağıtma gibi görevleri olan bir ögedir. Strüktür ögesi olarak da bahsedilen kiriş ve kiriş çeşitleri yapının durumu ve yapı ile olan hem estetik hem de endüstriyel uyuma göre tercih edilir. Kiriş çeşitleri farklı kategorilere ayrılır ve her birinin alt kategoriler ile açılımları yapılır.

Kiriş Ne Demek?

Kiriş bir yapı içerisinde yükü taşıyan, genellikle dikey bir sisteme sahip olan ve son derece dayanıklı strüktür ögesidir. Strüktür ögesi olan kiriş bozulma, kırılma ya da diğer hasarlara karşı son derece dayanıklıdır. Kirişin farklı özelikleri olur ve bu özelliklere göre de gruplandırması yapılır. Türk Dil Kurumu gibi yerler incelendiği zaman ise kiriş için kullanılan anlamlar şu şekilde olmaktadır:

• Bir araya getiren öge,
• İki noktayı birleştiren öge,
• Strüktür ögesi,
• Doğru parçası,
• Farklı yüzeyleri birleştirmek için kullanılan parça
• Denge sağlayıcı

Kiriş Çeşitleri Nelerdir?

Kiriş modelleri çeşitlerine göre belirlenir ve 6 farklı kiriş ayrımı vardır. Bu ayrım şekil, malzeme, durum, yöntem ve koşullara göre belirlenerek kategori haline getirilmiştir. Kiriş modelleri şu şekildedir:

Destek koşullarına göre kiriş çeşitleri

• Basit Kiriş: İnşaat sektöründe sık kullanılan basit kiriş, her iki ucunun da desteklere dayandığı ancak dönmekte serbest olduğu bir yapısal elemandır. Bu hali ile en basit yapıdaki bu kirişlerin bir ucunda sabitlenmiş destek ve diğer ucunda silindir desteği bulunur. Atama yükü temelinde kesme ve bükülmeyi sürdürür.
• Sabit Kiriş: Hareketsiz yapısal elemanlardan biri olan sabit kiriş ise her iki uçta da desteklenir ve bu sayede dönmeye dirençli hale getirilir. Aynı zamanda yerleşik ışın olarak da adlandırılan sabit kirişte, sabitlenen uçlar tepki kuvvetlerinden başka sabitleme momentleri üretmektedir.
• Konsol Kiriş: Destek koşullarına göre bir diğer kiriş türü olan konsol kiriş, bir uca sabitlenmişse ve ucunda serbest kalacak şekilde ayarlanmışsa meydana gelir. Bu şekilde kiriş yüklü bir an zorla desteklendiği noktaya ve kayma gerginliğine geri dağıtır. Konsol kirişleri, cumbalı pencere, balkon ve bazı köprülerin oluşturulmasında da kullanılır.

İnşaat yönetimine göre kirişler

• Yerinde dökme kiriş: Yapı yönetimine göre yerinde dökme kiriş, proje sahasında inşa edilir. Bu yüzden formlar başlangıçta sabit haldeyken daha sonra üzerine taze beton dökülür. Bir süre sertleşmesi için beklenen betondan sonra yükler yüklenir.
• Prefabrik kiriş: Bu kiriş türü fabrikalarda üretilip inşaat durumuna şantiyeye göre karar verilir. Sonuçta bu kirişlerin beton kalitesi yüksek olduğu için birçok profilli türü vardır.
• Öngermeli betonarme kiriş: İnşaatlarda sık sık kullanılan öngermeli betonarme kiriş türü, kirişe yük uygulamadan önce demir iplikler gerilerek yapılır.

Yapı malzemesine göre kiriş çeşitleri

• Betonarme kiriş: Yapı malzemesine göre sınıflanan kiriş çeşitlerinin başında betonarme kiriş gelir. Betonarme kirişler beton ve donatıdan yapıldığı için sağlamlık konusunda öne çıkmaktadır.
• Çelik kiriş: Daha sağlam kiriş türlerinden bir diğeri çelikten imal edilen kirişlerdir. Yapı malzemesine göre çelik kiriş adı verilen bu türdeki kirişler bir çok yapıda ve uygulamada kendine kullanım alanı bulmaktadır.
• Ahşap kiriş: En kaliteli ahşap malzeme kullanılarak imal edilen ahşap kirişler, adından da anlaşıldığı üzere ağaç türlerinden elde edilir. Geçmişte geniş bir kullanım alanına sahip olan ahşap kirişler günümüzde yapıların daha büyümesiyle birlikte önemli ölçüde uygulamadan kalkmıştır.
• Kompozit kiriş: Yapı malzemesine göre kişilerden biri olan kompozit kirişler, çeşik ve beton gibi iki ya da daha fazla türde malzemeden üretilir. Çeşitli geçerli enine kesitler kullanılarak uygulanır.

Kesit şekillerine göre kiriş çeşitleri

• Dikdörtgen kiriş: Kesit biçimlerine göre sık kullanılan dikdörtgen kiriş, özellikle betonarme binaların yapımında yaygın olarak kullanılmaktadır.
• T-prolifi kiriş: Bu kiriş türü genellikle monolitik olarak betonarme döşeme ile inşa edilir, bazen izole T kirişi betonun sıkıştırma dayanımını artırmak için etkili biçimde kullanılabilir. Ayrıca ters T kiriş dayatılan yükleme gereksinimlerine göre inşa edilebilir özelliktedir.
• L-profili kiriş: Kesit şekillerine göre L kiriş tipi yapının çevresinde betonarme döşeme ile yekpare olacak şekilde üretilir.

Geometrisine göre kirişler :

• Düz kiriş: Geometrik özelliklerine göre kiriş türlerinden biri olan düz kiriş, adından da anlaşılacağı üzere düz profilli olup yapılarda çoğunlukla kullanılan kiriş çeşididir.
• Kavisli kiriş: Köşeli yapıdaki kirişlere ihtiyaç duyulmadığı anlarda dairesel yapılarda olduğu gibi kavisli kiriş türü kullanılmaktadır.
• Konik kiriş: Son yıllarda sık sık tercih edilen konik kesitli kiriş, kendine has geometrik özellikleri ile çeşitli yapılarda kullanılabilir.

Yukarıda belirtilen bu unsurlar kiriş çeşitlerini oluşturmaktadır. Kiriş çeşitlerinin alt kategorileri ve kırılımları olabilir. Tüm kiriş çeşitleri inşaat alanında yaşanan ihtiyaçlardan ortaya çıkmıştır ve hepsi birer çözüm önerisi olarak geliştirilmiştir. Bu neden ile de ayrımları koşul, denge, malzeme ve şekil olarak başlıklar halinde ayrılır. Kiriş çeşitlerinin alt modelleri de bulunur.

Saplama Kiriş Nedir?

Saplama kiriş modeli genellikle betonarme sistemler için tercih edilen bir sistemdir. Kiriş modelleri arasında uygulanması en kolay kiriş olarak geçer. Bir kirişin başka bir kirişe bağlanması ya da diğer tabiri ile saplanması yöntemi ile kullanılan bir modeldir. Bu kirişin her kenarında olmasa bile minimum bir kenarında doğal mesnet uygulaması bulunur. Her ne kadar tasarısı ve kullanımı hem kolay hem de ekonomik olsa da saplama kirişler uzun süre dayanan bir kiriş modeli değildir.

Bu neden ile de inşaat sektöründe en az kullanılan modellerin arasında yer alır. Saplama kiriş, deprem ve diğer doğal afetler sonucunda yapının uzun süre dayanmasının önüne geçer. Risk oranı daha fazla olduğu için saplama kirişler mühendisler ve uygulayıcılar tarafından çok tercih edilen bir model değildir.

Sallama Kiriş ve Saplama Kirişe Saplama içeriklerine de bakabilirsiniz.

Kolon ve Kiriş Farkı ve İlişkisi

Kolon ve kirişin farkları kullanım amaçlarına göre ayrılır. Kolon, yapının dik durmasını sağlarken ağırlığı da üzerine çekerek yapının statiğini oluşturur. Dikey olarak tasarlanırlar ve yapının içerisinde yatay olarak tasarlanmış olan ana elemanlardan biri kiriştir. Hem kolonun yüklendiği ağırlığı dengelemek hem de çatı ve / veya tavan malzemesinin düşmesini engellemek için kullanılan bir sistemdir. Kolonların birbirine bağlanarak bir arada hareket etmelerini sağlaması ile de ağırlık dengesinin oluşmasına neden olur.

Döşemelerin de stabil kalmasına neden olan kirişler, özellikle denge dağıtımı noktasında aktif rol alırlar. Binanın ayakta kalmasını sağlayan temel unsurlar arasında yer alan bu iki ögenin de hazırlanma aşamasında farklı unsurların göz önünde bulundurulması gerekir. Kolona ve yapı modeline uygun kiriş çeşitlerinin değerlendirilmesi ve en uygun modelin uygulanması önemlidir. Kolon ve kirişin ilişkisi bu şekilde özetlenebilmektedir.

Ayrıca Döşeme Çeşitleri, Avantaj ve Dezavantajları yazımızı da inceleyebilirsiniz.