Türk Üçgeni Nedir, Özellikleri Nelerdir?

Türk Üçgeni Nedir?

Tarihimize yıllar boyunca işlemiş olan kubbe mimarisinin en büyük sorunlarından biri seçilen geometrik şekildir. Yıllarca süre gelmiş bu sorun üçgen şeklinin seçilmesiyle son bulmuştur. Dikkat ederseniz çevrenizdeki eski tarihi anımsatan çoğu yapıt birbirini tamamlayan ters ve düz üçgenlerden oluşmuştur. Türk üçgenine geçiş yapılırken çeşitli geometrik şekiller denenmiş ilk başlarda denenmiş olan kare ya da çokgen plandan kubbe mimarisine geçiş gerçekten büyük bir sorun olduğundan, üst örtünün taşıyıcı yükü, taşıyıcı sisteme aktarılırken aynı zamanda da mimari açıdan estetik olmak zorundadır. Tüm bu sorunları çözmek amacıyla orta koyulan ürün Türk Üçgeni olmuştur. Türk üçgenini diğer geometrik şekillerden ayıran farklar, Türk Üçgeninin hem emniyetli hem de estetik olmasının yanı sıra rakiplerinin de bir o kadar emniyetsiz ve estetikten uzak bir görünüme sahip olması Türk Üçgenini öne geçirmiştir. Türk Üçgeni yan yana ters ve düz şekillerde yerleştirişmiş üçgenlerden oluşmaktadır. Plandan bakıldığında bu dizilim sekizgen olacak ve daire tabanlı kubbe rahatça yerine yerleştirilecekti. Düşündüğünüz zaman hem estetik hem de ekonomik olmasını istediğinizden daire veya kare kullanamazsınız, daire her ne kadar estetik duracaksa da statik açıdan bir o kadar da emniyetsiz olacaktır. Kareye baktığımız zaman ise emniyet yönü ne kadar kuvvetli ise estetik yönü de bir o kadar zayıftır. Emniyet açısından da bakıldığı zaman iki ters üçgen gayet yeterli emniyete sahip olacaktır. Dilerseniz bir karton kutunun ince kenarından içeri doğru bakın. Gördüğünüz geometrik şekil üçgenden başka bir şey olmayacaktır.

Kubbeye yaklaştıkça üçgenlerin boyutu küçültülüp, üçgen sayısının arttırılması uygun görülmüştür. Biraz düşündüğünüz zaman kenar sayısı arttıkça elimizdeki geometrik şekil gittikçe daireye benzemektedir. Daire sonsuz kenarlı bir geometrik şekil değil midir?

Türk üçgeninin tek amacı emniyet değildir aynı zamanda iç dekorasyonda büyük serbestliğe sahip olmasıdır. Üçgen yerine kare olduğunu düşünürsek iç mimari gerçekten içler acısı olacaktı, dekor yapılacak alan çok sınırlı olacağı gibi birçok bölge de kör noktada kalacak ve dekor edilmesi nerdeyse imkansız hale gelecekti.

Türk Üçgeninin Tarihçesi

Türk üçgeninin ilk uygulamaları Uygur mimarilerinde görülürken ilerleyip belirli bir hal alması Selçuklar dönemine kadar uzanmıştır. En çok Türk Üçgeni örneği Anadolu Selçukluları döneminde verilmiş olması Türk Üçgenini harika mimarimize Selçukluların kazandırdığı kabul edilmektedir. Osmanlıda ise Selçuklu döneminde görüldüğü kadar sık uygulanmasa da Osmanlı devletinin başlarında Türk Üçgeninin kullanımına rastlanmaktadır.

Türk Üçgeninin Diğer İsimleri

Türk Üçgeni bilinene göre 2 adet isimle daha anılır bunlar, “Tromb” ve “Pandantif” olarak geçmektedir.

Türk Üçgeni ve Kemer Yapılar

Kemer yapılar yapıdaki basınç ve çekme gerilmesini o yıllarda betonarme veya çelik yapılar bulunmadığından en harika şekillerde büyük açıklık geçilmesine yardımcı olan yapı türüdür. Basit bir kirişin moment diyagramını hayal edin ve kirişinizi de bu diyagramın tam tersi yönde inşa ettiğinizi düşünün. Kemer yapılar yıllarca kullanılmıştır fakat kemer yapıya da kubbe mimarisine geçirmek bir hayli zor olacaktır plandan baktığınız zaman yine kare plandan kubbe mimarisine geçiş şeklinde görülecektir. Burada imdadımıza yine Türk Üçgeni yetişecek ve kubbe mimarisine geçerken artan üçgen sayısı ve küçülen üçgen boyutları ile kubbe mimarisine geçişi kolaylaştıracaktır.

Türk Üçgeninin Mucidi Kimdir?

Türk Üçgeninin mucidi Ömer Hayyam olarak kabul edilir.

Türk Üçgeni Örnekleri

• Bursa Yeşil Camii
• Konya Karatay Medresesi
• Alaaddin Camii
• Tahtakale Hamamı

Türk Üçgeni için verilen en güzel örneklerden olacaklardır.

Saygılarımla…

Emir Mert SALKIN