İlginizi Çekebilir
  1. Ana Sayfa
  2. İnşaat Yönetimi - Proje Yönetimi
  3. Metraj Nedir? Nasıl Yapılır?

Metraj Nedir? Nasıl Yapılır?

featured


Merhaba arkadaşlar. En çok gelen sorular doğrultusunda yazdığım bloglara devam ediyorum. Metraj işleri de, oldukça sık sorulara maruz kaldığım konuların başında gelmektedir.  Bu yazıyla, metraj konusuna genel anlamda giriş yapıp, metraj işine yabancı arkadaşlara çeşitli örneklerle bir takım fikir ve tüyolar vermeye çalışacağım. Devamında gelecek yazılarımda da detaylı metraj bilgileri vermeyi planlıyorum. Şimdiden söyliyim, takipte kalın :)

Metraj Nedir?

Eğer bu soruyu soruyorsanız, çok doğru blogdasınız. Çünkü konuya çok yabancısınız ve bu yazıdaki her bilgi oldukça işinize yarayacak. Bakınız TDK metraj için ne diyor :

metraj
isim, matematik Fransızca métrage
1. isim, matematik Metre olarak uzunluk
2. Metre ile ölçme

 

Adı Fransızcadan geldiği için, metre kelimesinden türemiştir. Bunun sebebi de, dilimizde ilk metre ile yapılan ölçümler için kullanılmış olsa gerek. Ancak bu sizi yanıtlmasın. Sadece uzunluğa dayalı değil, ağırlık, adet gibi ölçüler için de genel anlamda metraj tabiri kullanılmaktadır.

Ekşisözlük‘te, bu işten çok canı yandığı belli olan bir vatandaş da şöyle tariflemiş :

 

döşemeye, kirişe,kolona,merdivene ne kadar demir, beton , kalıp gideceğini hesaplama işine denir.sonu yoktur. bir inşaat işinde herşeyin metrajını çıkarmak zorunda kalınabilir kolaylıkla ki bu gerekli bir işlemdir. bazıları pratik olarak 2 dakikada hesaplayabilirken bazıları günlerce en ufak detayına kadar veri girişinde bulunur. insanın ömründen yiyen bir olaydır dikkatli olmak lazımdır.

 

Doğru ancak eksik demiş. Metraj, kaynak tüketimine yönelik “Ne Kadar” sorusunu cevaplamak için yapılan işlerin bütünüdür. Zamansal ve bütçesel planlamalar tamamen metrajdan çıkan verilere bağlıdır. Örneğin bir ihaleye hazırlanıyorsunuz, fiyat teklifi vereceksiniz. Öncelikle A’dan Z’ye tüm işlerim metrajları yapılır, hangi malzemeden ne kadar kullanılacak, hangi adam ve makina birimleri ( proje müdürü, şantiye şefi, formen, usta, ekskavatör) ne kadar çalışacak vs. hesaplanır. bu hesaplamalara “metraj yapmak” denir. Daha sonra metrajdan çıkan ölçüler birim fiyatlar ile çarpılarak işin bedeli oluşturulur, sonra da genel giderler, yüklenici karı vs. derken fiyat teklifi ortaya çıkar.  Ya da bir satınalma yapacaksınız. Neyi bilmeniz gerekiyor? “Ne kadar lazım”. Örneğin işinizde seramik kullanılacak. Seramiği almak için öncelikle ne kadar almanız gerektiğini bilmelisiniz. Bunun içinde projeden seramik metrajı yapıp, fire payını ekleyip sipariş verirsiniz. İş programı yapıyorsunuz diyelim. Kalıp işlerini planlayabilmek için adamsaat ve kaç m2 kalıp işi olduğunu bilmeniz lazım. Hakediş mi yapacaksınız? Peki neye göre yapıyorsunuz? Hakediş işin miktarı x birim fiyatıdır. 100 TL lik bir işten 100 m2 yaptıysanız, 10.000,00 TL hakediş tutarınız olur. Ancak o 100 m2 yi metraj yaparak hesaplamanız lazım. Kısacası arkadaşlar, metraj inşaat işinin her alanında yapılan bir iştir.

İlk bakışta 4 işlem gibi gelebilir. Sonuçta hesaplanan metre, m2, m3 veya ağırlık. Teoride öyle ancak pratikte o kadar basit değil. Çünkü doğru bir metraj için, metraj yapılan uygulama ve malzemenin kullanımını bilmek gerekmektedir . Aşağıda bunu daha iyi açıklayacağım.

Metraj Hesabı Nasıl Yapılır?

Metraj için 4 işlem demiştik. Doğru. Bana “Nasıl metraj öğrenirim” diye çok soru geliyor. Metraj öğrenilmez, metrajı yapılacak uygulama öğrenilir. Proje okuma öğrenilir. Malzeme öğrenilir. Bunlarda teorik bilgilerin üzerine iş hayatında edinilecek tecrübe ve pratik bilgiler ile mümkün olur.  Bir kaç örnek ile metraj hesaplama konusuna eğilelim.

İnşaat işlerindeki ana imalat beton işleridir. Peki beton metrajı nasıl yapılır?

Basit bir yapıyı ele alalım.  Beton metrajı hacimsel olarak yapılır, kaç m3 beton döküleceği belirlenir. Sipariş ve fiyatlandırmalar da m3 üzerinden yapılır. Beton metrajının ana unsurları, temel, kolon, kiriş ve döşemelerdir.

20 metreye 30 metre ebatlarında, 60 cm yüksekliğinde radye temelimiz var diyelim. 12 adet, 6 metre yüksekliğinde 50cmx50cm ebatlarında kolonumuz, 17 adet de kirişimiz. Kiriş uzunlukları 9 metre, ebatları ise 20×40 cm. Döşeme kalınlığımız da 10 cm. ( arkadaşlar adet ve ölçüler hesaplaması kolay olsun diye rastgele uyarlanmıştır.) Şimdi beton hesabımızı yapalım.

Örnek Metraj Tablosu : 

Taşıyıcı TürüAdetEn (m)Boy (m)Yükseklik (m)Beton Hacmi (AdetxEnxBoyxYükseklik m3)
Radye Temel120300,6360
Kolon120,50,5618
Kiriş170,490,16,12
Döşeme120300,160
Toplam :444,12

 

Gördüğünüz gibi, böyle bir yapı için toplam beton miktarı 444,12 metreküptür.  Şimdi burada sormanız gereken soru, neden kiriş yüksekliğini 0.1 aldım, hani 20 cm’di?  Evet ama döşemeyi komple alan olarak hesaba kattım (20×30 m) Bu hesabı yaparken aslında kirişlerinde 10 cm’lik yüksekliğini döşeme içerisinde hesapladım. 20 cm alırsam mükerrerlik olacaktı, 10 cm olarak kabul ettim.

Eğer betonu hesaplarken içerisindeki demirin hacmi nereye gitti diyorsanız, pompa-mikser döküm sirkülasyonunda bir kısım beton zayi olur, ona sayabilirsiniz.

Yukarıdaki tablo aslına bakarsanız excelde 2dk içerisinde oluşturuldu.  Yani metraj çıkarmak işin en kolay kısmı :) Önemli olan projeyi okumak, ölçüleri alabilmek ve kiriş-döşeme hesabında benim yaptığım gibi pratik sistemler oluşturacak düzeyde proje ve uygulamaya hakim olmak.

Şimdi aynı yapının kalıp hesabını yapalım. Kalıpta işler biraz daha değişiyor, proje okuma ve uygulama bilgisi daha çok ön plana çıkıyor. Hele de kırık ölçü yapıyorsanız. Kırık ölçü nedir? diyorsanız, özetleyecek olursak, örneğin döşemeyi ele alalım. Düz ölçüde kuş bakışı alan hesaba katılır. 20×30 = 600 m2 kalıp denir. Kırık ölçüde ise beton gören tüm yüzeyler hesaplanır. Burada kiriş kanatları devreye girer, iş birz daha zorlaşır. Kırık ölçü daha doğru hesaptır, işçilik hesaba daha iyi yansıtılır, daha doğru fiyatlandırma olur. Ancak bu hesaba girmek istenmiyorsa, genelde düşük ölçekte iş yapan kalıpçı kalfalarının yaptığı gibi düz ölçü tercih edilebilir. Ancak çok özellikli kalıp imalatı var ise, düz ölçü taşeron için ciddi anlamda sıkıntı yaratabilir. Bu hesapta kırık ölçüye göre işlem yaptık :

Taşıyıcı TürüAdetBenzerEn (m)Boy (m)Yükseklik (m)Kalıp Alanı(m2)Hesap Metodu
Radye Temel1220300,660(Adet)x(Benzer)x(En+Boy)x(Yükseklik)
Kolon1220,50,56144(Adet)x(Benzer)x(En+Boy)x(Yükseklik)
Döşeme + Kiriş Taban112030600(Adet)x(Benzer)x(En)x(Boy)
Kiriş Kanatlar17290,130,6(Adet)x(Benzer)x(Boy)x(Yükseklik)
Dış Kanat11(20+30)*2=1000,110
Toplam :844,6

Radye temelde, kalıp sadece yanlara çakılır, tabanda izolasyon için dökülen koruma betonu kalıp görevi görür. Bu nedenle, kenar uzunlukları x yükseklik hesap edilir.  Kolonlarda da yan yüzeylerin alanları hesaplanır. Burada benzere neden 2 adet yazdıgımı soracak olursanız, en=0,5 boy=0,5. Eğer sadece bunları hesaba katarsam 2 yan yüzeyi hesaplamış olurduk. Benzere 2 yazarak, x2 yapıp 4 yan yüzü de hesaba katmış oldum.  Döşeme ve kirişte, döşeme ve kiriş tabanlarını yanyana koyarsak 20×30 m2lik alanın tamamını dolduruyor.  Bunlara ilave olarak kirişlerin 20 cm yüksekliğindeki kanatları kalıyor. Onları da ayrıca hesaplamak gerekir. Mümkün oldugunca açık yapmaya çalıştım, yine de kafanıza takılan olursa yorum yazarak sorabilirsiniz. Durun daha bitmedi :) Burada hiçbirşey minha edilmedi. Gerçek bir metraj yaparken, merdiven, şaft, asansör vb. boşluklar düşülür. Bunu da hatırlatayım.

Demir metrajına gelirsek. Basit mantık şu: demir uzunluğuxbirim ağırlık. Aşağıda paylaşacağım demir metraj cetvelinde göreceksiniz ki, her çapın birin ağırlığı farklı. Her çap için toplam demir uzunluğu bulunmalı. Buna demir fire oranı eklenmeli ( %3-5 arası oranda hurda demiri çıkar. Neden çıkar diye soracak olursanız, demirler standart olarak 12 metre uzunlugundadır. Projeye özel boylarda üretilebilir ama bu da çok masraflı olmaktadır. Şantiyede demir tezgahında projeye göre kesilir, bükülür vs. Arta kalan kullanılmayacak ölçüler hurdaya ayrılır.)

Demir metrajı için, çeşitli lispler( autocad lisp) küçük yazılımlar veya ücretli profesyonel programlar bulunmaktadır. Ben yogun demir metrajı yaptıgım zamanlarda şu lispi kullanıyordum : https://www.aykutozdemir.com.tr/insaat/autolisp-nedir-demir-metraji-yapan-lisp.html Ancak gelen yorumlar gösteriyor ki yeni versiyonlarda artık çalışmayabiliyor. Yine de denemek isterseniz indiriniz, ancak  yapamadım diye yorum yazmayın :) Dediğim gibi uzun yıllardır kullanmıyorum, çalışmıyor olabilir yeni sürümlerde.  Yazı da anlattım nasıl kullanılacagını. Eğer benim paylaştığım lisp çalışmıyorsa internette demir metraj lispi diye aratarak güncelini bulabilirsiniz. Şuan çok ihtiyacım olmuyor ancak olduğu zaman Autocad Data Extraction özelliğini kullanıyorum. Autocad ile metraj çıkarma konusunda bu da oldukça işe yarayan bir özellik. Aslına bakarsanız ekteki lisp de arka planda aynı işi yapıyor.  Bu özelliği biraz kurcalayın, Seçili değerleri dışarı excel formatında aktarmanıza yarıyor. Bir takım layer kapatmaları, özgün seçimler vs. yaparak ayıkladıktan sonra bu özellikle uzunlukları dışarı aktarabiliyorsunuz. Sonrasına biraz excel kurcalama ve düzeltmeleri. Biraz çetrefilli bir iş ancak sonrasında %90-95 oranında doğru bir metraj çıkarabilirsiniz.  Püf noktası excel cambazlığı. Çünkü verileri 14∅18 L=100 gibi şekillerde çıkarıyorsunuz, bunları ayırıp formülüze etmek gerekir. Pafta pafta hesaplayacak olursanız 2 gününüzü alacak metraj bu şekilde yarım günde halledilebilir. Burada önemli olan konu metrajın ne için hazırlandıgıdır. Hakediş yaparken bunu kullanamayabilirsiniz. Projeniz çok müsait değil ve hata payı artacak ise yanlış sonuçlar doğurabilir.  Ancak ön teklif için bir fiyat hesaplaması söz konusu vb. durumlarda  pratik bir şekilde tonaj çıkarmanız gerekiyorsa, bu yöntem kullanılabilir. Eğer manuel hesap yapacaksanız – ki ilk başlarken, hem projeye hakim olmak, hem yapılabilecek hataları daha erken teşhis etmek adına, ilk bir kaç metrajı proje üzerinden kendiniz manuel yapınız- aşağıda paylaşacagım tarzda bir metraj cetveli oluşturmakla başlayın.

Demir metrajı yaparken dikkat edilecek konular, sehpalar, çirozlar, ilave donatıları unutulmamalıdır. Bazı proje firmaları demir metrajlarını da koyar. Ancak bunlar her zaman doğru olmayabiliyor. Eğer o tabloları kullanacaksanız bile, mutlaka random olarak bazı yerleri kontrol edip, eğer doğruysa kullanınız. Yeni arkadaşların en sık yaptığı hatalar bunlar oluyor.

Bunun dışında, en çok sorulan metrajlardan birisi de duvar metrajı. Duvar genelde m2 hesaplanır. Ancak çok değişkenli kalınlıklar söz konusu ile m3 hesaplandıgı da olabilir. Duvar tipine göre de değişir. Alçıpan duvarlar m2dir. Ancak gazbeton, tuğla vb. duvarlar m3 de hesaplanabilir. Bu tür metraj hesaplamalarında ise yapmanız gereken Autocad’de polyline kullanmak. Örneğin duvarlarımız gazbeton ve m3 olarak metraj çıkaracağız. Öncelikle yapmanız gereken, her farklı genişlikteki duvarların üzerinden farklı renklerde polyline’lar çizmek. Duvar metrajı diye layer açın. Daha sonra, örneğin 20lik duvarların üzeirnden kırmızı, 25liklerin mavi, 30lukların da sarı polylinelar ile geçin. Ondan sonra Quict Select ile duvar metrajı layerindakı kırmızı olan çizgileri seçelim. Geriye bu seçili çizgilerin uzunlugunu hesaplamak kaldı. Onu da şurada anlattım : https://www.aykutozdemir.com.tr/insaat/secili-cizgileri-toplama-lispi-ile-kolay-metraj.html

Diyelim uzunlugumuz 100 metre çıktı. Duvar yüksekliğimiz de 3 metre. Toplamda 300 m2 alanımız var. Bu yaptıgımız seçim 20 cm genişliğindeki duvarlar içindi. 300×0,2=60 m3 oluyor. Unutmamanız gereken konu yine minhalar. Kapılar, pencereler vs. var ise onların alanlarını hesaplayıp çıkarmanız lazım.  Bu şekilde duvar metrajı, seramik metrajı gibi alan ve hacime dayalı çeşitli metrajları kolaylıkla yapabilirsiniz.

Ayrıca metraj çıkararken, Autcad’de Area komutu ile direk alan hesaplayacagınızı unutmayın. Örneğin halı metrajı çıkaracaksınız. Halı olan yerleri polyline ile dönüp,  area komutuna tıklamanız  ve obje olarak bu çizgiyi seçmeniz yeterli.

Gördüğünüz üzere teoride oldukça basit hesaplamalar. Pratikte ise uygulamayı öğrendikçe daha doğru metrajlar çıkarırsınız. Aşağıda örnek teşkil etmesi açısından bazı metraj cetvelleri paylaşıyorum.

Ayrıca Metraj Nedir? Nasıl Yapılır? adlı .pdf dökümanı da arşivinizde bulunsun:metraj nedir nasıl yapılır

Metraj Cetveli Örnekleri

Yazıyı aşağıdaki örnekler ile bitiriyorum. Umarım faydası olmuştur. Hiçbir firmanın kurumsal kimliği olan özgün formatlarını paylaşamayacağım için, benden örnek .dwg yada excel taleplerinde bulunmamanızı rica ederim.

İyi günler…

 

 

 

 

 

 

Bu içeriği faydalı bulduysanız, sosyal medya hesaplarınızda paylaşarak daha fazla kişinin faydalanmasına yardımcı olabilirsiniz. Ayrıca eklemek veya düzeltmek istediklerinizi yorum olarak paylaşabilirsiniz. Böylece fayda değeri daha yüksek bir içerik oluşmasına siz de katkı sağlayabilirsiniz.

Yorum Yap

Yorum Yap

Yorumlar (21)

  1. Sayın Aykut Özdemir size çok teşekkür ederim. Nerede çalışıyor yada ikamet ediyorsunuz. İstanbul da Yapı fuarında bulundunuz mu?

  2. merhaba Aykut Özdemir ayrıntılı metraj alımıyla ilgili de blog yazar mısınız rica etsem

Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir