İlginizi Çekebilir
inşaat örnek staj defteri
  1. Ana Sayfa
  2. İnşaat Yönetimi - Proje Yönetimi
  3. İnşaat İşlerinde Sözleşme Kavramı, Çeşitleri ve Örnekleri

İnşaat İşlerinde Sözleşme Kavramı, Çeşitleri ve Örnekleri

featured


Yazının İçeriği :

1.Sözleşme Nedir?

2.İşin Kapsamına Göre Sözleşme Türleri

  • Anahtar Teslim Sözleşmeler
  • Kısmi Kapsamlı Sözleşmeler

3. Finansal Şartlara Göre Sözleşmeler

  • Götürü Bedel Sözleşmeler
  • Maliyet+Kar Sözleşmeler
  • Sabit Birim Fiyatlı Sözleşmeler

4.Diğer Sözleşme Türleri

5.Sözleşmede Olması Gerekenler

6.Sözleşme Örnekleri

 

Merhaba arkadaşlar. Detaylara girmeden önce, inşaat yönetimi konusunda pek fazla bilgi olmayanlar için sektördeki sözleşme kavramını kısaca tanıtalım.

Sözleşme Nedir?

Sözleşme, iki ya da daha fazla kişi arasında yapılan ve koşullarına uyulması yasayla desteklenmiş olan hukukî işlemlere denir. (Wikipedia)

Sözleşmenin en kısa ve öz tanımını Wikipedia yapmış. İnşaat işlerinde sözleşmeler, imal sahibi-müteahhit, müteahhit-alt yüklenici (taşeron) vb. şeklinde alt ve üst paydaşlar arasında yapılır. İşin hangi taraflar halinde, hangi şartlarda yapılacağını ve fesih edilebileceğini, iki tarafın da haklarını ve sorumluluklarını, aşağıda detaylarını paylaşacağım maddeler ile resmileştirerek garanti altına aldığından,  son derece önem arz etmektedir. Bu nedenle, sözleşme yönetimi, proje yönetiminin en kritik alanlarından birisidir. Yanlış yapılan bir sözleşme, maddi ve hukuki açıdan ciddi sorunlar yaratabilmektedir. Sözleşmelerin hukuken geçerli olabilmesi için, firma imza sirkülerinde yetkili olan veya ilgili evrakta yetkili olan birisi tarafından noter tasdiki ile vekil tayin edilen kişi tarafından imzalanması ve sözleşmenin de noter onaylı olması gerektiğini de hatırlatmakta fayda var.

İnşaat İşlerinde Sözleşme Türleri

İnşaat işlerinde aşağıda maddeleyeceğim çeşitli sözleşme çeşitleri bulunmaktadır. Paydaşlar arasındaki ilişkiler, projedeki ekonomik şartlar, işi yaptıracak idarenin prosedürleri, projenin büyüklüğü ve süreci vb. pek çok etken, hangi sözleşme türünün seçileceğini belirler.  Açıklayacağım avantaj ve dezavantajlarına göre, hangi sözleşme tipinin hangi işler için daha uygun olacağına siz de karar verebileceksiniz.

İşin Kapsamına Göre Sözleşme Türleri

Ödeme şartlarına göre sözleşme türlerine gelmeden önce, kısaca değinmek istediğim bir konu var. İşin kapsamına göre 2 tür sözleşme bulunmaktadır. Bunlar :

  1. Anahtar teslim : Anahtar teslim demek, arsadan alıp, en son bahçe bordürü koyana kadar, bir işin hafriyat, kaba, ince işler, elektrik ve mekanik tesisatları, altyapı ve çevre düzenlemesi gibi tüm işlerini A’dan Z’ye yapmak demektir.
  2. Kısmi işler : Bazen, mal sahibi işi anahtar teslim bir müteahhite vermek yerine, proje yönetimini kendisi üstlenmek ister. Örneğin çok büyük ve kurumsal olan, sürekli yatırım yapan ve bünyesinde inşaat yönetim departmanı bulunduran firmalar, müteahhit karını aradan çıkarmak için, bu yöntemi izleyebilir. Bu durumda, yukarıda saydığımız tüm paketleri tek tek kendisi taşore eder. Bu anahtar teslim değil, kısmi bir sözleşmedir. Örneğin hafriyat işleri sözleşmesi, kaba inşaat sözleşmesi vb. Ana yüklenici ile alt yüklenici arasındaki sözleşmeler de böyledir.

İşveren ile yüklenici arasındaki ödeme şartlarına göre sözleşmeler

Götürü Bedel Sözleşmeler

Götürü bedelde, proje maliyeti iş başlamadan belirlidir. Örneğin 10.000.000,00 TL olarak sözleşme imzalanır. Yüklenici bu işi bu paraya yapmak zorundadır. Dolayısıyla teklif verirken, birim fiyatlar sadece ihale sürecinde yüklenici adaylarını karşılaştırırken önem arz eder; sonrasında önemli olan alt toplamdır. Hatta bazı ihalelerde direkt olarak alt toplam paylaşılır. Diğer fiyat detayları ve analizleri İşveren için birşey ifade etmez. Yüklenicinin tüm genel gider ve karları da bu fiyata dahildir. 10 Milyonun ne kadar altına biterse, yüklenici o kadar kar eder, ne kadar üstüne çıkarsa o kadar zarar edecektir.

Bu tür sözleşmeler,  işveren bu iş için ne kadar ödeyeceğini baştan net olarak bilmek istediği için yapılır. İşveren açısından en büyük avantajı budur, finansal durumunu buna göre ayarlayabilir. Alacağı çikolatayı ve ona ne kadar para vereceğini baştan bilir. Finansal olarak kontrol süreci daha kolaydır, fakat inşaat anlamında daha zordur. Aşağıda detaylarını açıklayacağım. Finansal anlamda, işveren için en risksiz sözleşme türüdür.

Sözleşme aşamasında, tüm işler proje ve şartnameler ile tam netliğe kavuşturulmaz ise, ileride ciddi ihtilaf konuları olabilmektedir. Örneğin, İşveren kendisini garantiye almak adına, zemin durumu belirsiz bir işte, şartnameye “gerekecek tüm zemin iyileştirme işleri fiyatlara dahildir.” yazabilir. Ya da, “Kazı yapılırken iksa gerekmesi durumunda, fiyatlara dahildir.” Yazabilir. Bu konuda, Yüklenici ya gerekli tetkikleri yaparak fiyatlarına dahil etmeli, ya da itirazını teklifinde belirtmelidir. Aksi takdirde, bununla ilgili sözleşmeden sonra bir fiyat farkı talebinde bulunursa, haksız duruma düşecektir. Kendini savunmak için, projede böyle bir uygulama yoktu, bize bununla ilgili bir rapor iletmediniz vs. tarzı savunmalara geçecektir. Bu gibi sorunlar yaşanmaktadır.

Her iş kaleminin ayrı ayrı birim fiyatları üzerinden anlaşma olmadığından, ödemeler belirli kademelerde yapılır. Örneğin işin başında %30 avans, %40 kaba inşaat sonrasında, %25 geçici kabul sonrasında, %5 kesin kabul sonrasında gibi.

Avantaj ve dezavantajlarına,  aşağıdaki tablodan iki taraf için de bakalım :

Literatürde anahtar teslim dediğimiz zaman, genelde götürü bedel olarak algılanmaktadır.  Fakat bu iki kavram farklıdır ve karıştırılmamalıdır. Anahtar teslim yukarıda bahsettiğimiz gibi , işin A’dan Z’ye yapılması, götürü bedel ise sabit fiyatlı olması demektir. Yani bir işi anahtar teslim götürü bedel olabilir, fakat anahtar teslim birim fiyat esaslı da olabilir. Bu durumda iş yine A’dan Z’ye yapılacaktır ama ödeme birim fiyat esasına göredir. Ya da kısmi kapsamlı bir sözleşme de götürü bedel olabilir. Bu anlamda, tanımları doğru kullanmak da fayda var.

Maliyet + Kar Sözleşmeler

Projelerin henüz net olmadığı durumlarda, İşveren’in inşaat işlerine çok uzak olduğu durumlarda, İşveren’in Yüklenici’ye ne kadar kar vereceğini net olarak bilmek istediği durumlarda uygulanabilir. Baştan maliyet çıkarılır, bu İşveren ile de şeffaf bir şekilde paylaşılır, üzerine Yüklenicinin genel gider + kar oranı ilave edilir. Örneğin işin maliyeti 5.000.000 TL Yüklenici kar oranı %10 diyelim, İşveren için bu işin maliyeti 5.500.000 TL ‘dir.

Maliyet + kar sözleşmelerin en önemli farkı, diğer sözleşmelerde işlerde daha teklif aşamasında tüm pozlar nettir, fiyatlandırılmıştır. yüklenici g.g+ karı da buna dahildir. Maliyet + kar işlerde, pek çok işin reel birim fiyatı süreçte belirlenir. İşin başında maliyeti belirlemek adına bir çalışma yapılır fakat bu %75-80 mertebelerinde doğru olur. Finansal olarak, yüklenici riskinin en düşük olduğu sözleşme tipidir. Çünkü ne harcarsa, onun üzerinden kar alacaktır. Bu anlamda riski sıfırdır. İşveren açısından da finansal olarak en belirsiz sözleşmedir.

Hakedişlerde, maliyet kapsamında olan tüm işler için Yükleniciye kesilen faturalar toplanır, üzerine Yüklenici kendi g.g + kar tutarını ekler ve İşveren’e fatura eder. Hakedişler yine aylık yapılır, örneğin Temmuz ayında yapılan işlerin faturaları, Ağustos ayı içerisinde toparlanarak hakedişi yapılır, faturası kesilerek ödemesi yapılır

Bu sözleşme tipinde, maliyete neler dahil olacak konusu iyi belirlenmelidir. Örneğin mobilizasyon, personel maaşları, şantiye harcamaları, araç giderleri, konaklama vs. bunlar ileride ihtilaf konuları olabilir. O nedenle sözleşmede, sorumluluk matriksinde açıkça belirtilmelidir.

Avantaj ve dezavantajlarına,  aşağıdaki tablodan iki taraf için de bakalım :

Sabit Birim Fiyatlı Sözleşmeler

Her iki taraf için de en ideal sözleşme tipidir. Ayrıca bu yöntem, birim fiyat tarifleri ve şartnameler net, fakat projeler henüz tasarım sürecindeyken yapılan sözleşmelerde uygulanabilir. Çünkü bu durumda hangi işin ne kadar yapılacağı tam olarak belirli değildir. Sözleşmede her bir kalemin birim fiyatı belirlidir, o işten ne kadar yapılırsa o kadar ödeme alınacağı anlamına gelir.

Her işin fiyatı belirli olduğu için, ödemeler kademeli değil hakediş ile yapılır. Her ay sonunda, o ay hangi işten ne kadar yapıldıysa buna göre hakediş yapılır. Hakediş onaylandıktan sonra fatura kesilir ve ödemesi alınır. Finansal olarak belirsizlik iki tarafa da eşit mesafededir. Burada bir püf nokta, yüklenici firmalar, ihale sürecinde ileride metrajını artacağını öngördüğü işlerin birim fiyatlarını artırıp, metrajı azalacakların birim fiyatlarını düşürerek ihalede öne geçme, işin sonunda da daha fazla kar etme taktiği uygularlar.

Avantaj ve dezavantajlarına,  aşağıdaki tablodan iki taraf için de bakalım :

Kısmen Götürü Bedel Sözleşmeler

Yapılan işin belli bir bölümü götürü bedel, kalan kısmı ise birim fiyat veya maliyet + kar esaslıdır. Örneğin zemin koşulları henüz belirli değil ve ne tür bir zemin iyileştirme yapılacağı belirli değil diye kabul edelim. Bu durumda, zemin işleri  birim fiyat esaslı veya maliyet + kar esaslı, işin geri kalanı anahtar teslim yapılabilir. Devamındaki süreç, avantaj ve dezavantajları yukarıda yazıldığı gibidir.

Diğer Sözleşme Yöntemleri
Teşvik Primi Esaslı

İşin hızlı bir şekilde bitirilmesi gereken durumlarda, maliyet + prim esasıyla yapılır. Erken tamamlanan her gün için prim verilir. Çok uygulanan bir yöntem değildir.

Yap-İşlet-Devret

Kamu ihalelerimizde ( köprü, tünel vb.) sık sık gördüğümüz sözleşme türüdür.  Tüm maliyetleri yüklenici üstlenir. Yükleniciye belirli bir işletme süresi verilir ve o süreçteki tüm gelirler yükleniciye aittir. Sonrasında yüklenici tesisi ilgili kuruma teslim eder.  İşveren kurum açısından önemi, işi kendisi finanse etmeyecektir. Özel sektör sermayesini kullanmaktadır.  İşi yüklenici firmaya yaptıracak, belirli bir işletme sürecinden sonra, borçlanma, finanse yükümlülüğü olmadan yapıya sahip olmuş olacaktır.  ( Türkiye’de böyle mi işliyor, hayır :)) Yani anahtar teslim işin imtiyazlı versiyonudur. Diğer sözleşme şartlarından farklı olarak, kullanım bedeli tarifeleri ile ilgili şartnameler hazırlanır ve oldukça önem arz eder. -İstanbul’da son yıllarda bu prensiple yapılan kamu ihalelerinden bildğimiz üzere.- Ayrıca bu yöntemin bir diğer amacı, yüksek teknoloji gerektiren özel işlerde, yurtdışı sermayesini ülkeye getirip istihdam sağlamaktır.

Yap işlet devret (build, operate and transfer), yap sahip ol devret (build, own and transfer), yap sahip ol iş­let devret (build, own, operate and transfer) veya yap sahip ol işlet (build, own and operate) gibi değişik uygula­maları vardır.

Peki sizce hangi sözleşme türü daha iyi? Cevabınızı sebebiyle birlikte yorum olarak aşağıda paylaşabilirsiniz :)

 

Kat karşılığı İnşaat Sözleşmeleri

Arsa sahiplerinin, arsaları karşılığında yapılan yapıdan pay almaları esasına dayanır.  Arsa sahibi ile müteahhit arasında imzalanır. İşin sonunda, müteahhit sözleşmede belirtilen şekilde arsa sahibine taşınmazın bağımsız bir bölümünü devreder.   Literatürdeki adı  arsa payı karşılığı inşaat sözleşmesi dir. Bu sözleşmelerde aşağıdaki maddeler yer almalıdır :

  • Yüklenicinin Sorumlulukları;
  • Eseri meydana getirme
  • Meydana getirilen eserin teslimi
  • Kusurlu meydana gelen eserin kusur ve eksikliklerinin giderilme
  • İş Sahibinin Sorumlulukları
  • Arsanın inşaata elverişli ve kusursuz olarak teslim etmesi
  • Gerektiğinde yükleniciye vekâlet verilmesi
  • İmar durumuna ve sözleşmeye uygun plan ve projelerin yapılması
  • İnşaat ruhsatı alınması
  • Sözleşmede belirlenen arsa payının devri

İnşaat işleri sözleşmelerinde olması gerekli kapsamlar

  • Taraflar
  • İşin Kapsamı
  • Sözleşme Bedeli
  • Ödeme Şartları ( Avans, Hakediş Vb.)
  • Kesinti Şartları ( Avans, İmalat, Ceza Vs.)
  • Vergi Vb.
  • Teminatlar (Avans, Kati)
  • Sigorta Kapsamı ( Allrisk, mali mesuliyet vs.)
  • Garanti Süresi
  • İşin Durdurulma Ve Fesih Şartları
  • İşveren Yükümlülükleri
  • Yüklenici Yükümlülükleri
  • İş süresince talep edilen raporlamalar
  • Projeler
  • İsg Ve Temizlik Şartları
  • İş Programı
  • Kullanılacak Malzeme Ve Ekipmanlar
  • Kabul Süreçleri
  • Anlaşma Fiyatları Tablosu
  • Birim fiyat tarifleri Ve Şartnameler (İdari, İsg, Özel Sözleşme, Genel Sözleşme, Teknik şartnameler Vs.)
  • İhale Sürecindeki Tüm Yazışmalar
  • Sorumluluk Matriksi
  • İmza Sirküleri
  • Firma Evrakları ( Faaliyet Belgesi Vs.)
  • Atıfta Bulunulan Ekler ( Standartlar, Yönetmelikler Vs.)
  • Diğer Sözleşme Ekleri

 

Sözleşmeler ile İlgili Tavsiye Sunum ve Dökümanlar :

Sözleşme Örnekleri:

Not: Aşağıdakiler basit kapsamlı örnek teşkil etmesi açısından paylaşılmıştır. Sözleşme düzenlerken yukarıdaki maddelerin yer alması ve eklerin olmasına dikkat edilmelidir.

 

 

 

 

 

Bu içeriği faydalı bulduysanız, sosyal medya hesaplarınızda paylaşarak daha fazla kişinin faydalanmasına yardımcı olabilirsiniz. Ayrıca eklemek veya düzeltmek istediklerinizi yorum olarak paylaşabilirsiniz. Böylece fayda değeri daha yüksek bir içerik oluşmasına siz de katkı sağlayabilirsiniz.

Yorum Yap

Yorum Yap

Yorumlar (5)

  1. buca satılık daire 5 yıl önce

    Çok güzel bir kaynak arşivimde yerini aldı . Gayrimenkul sektöründe çalışan biri için gayet güzel bilgiler söz konusu tşkler.

  2. hakan yıldırım 5 yıl önce

    Yazınız için teşekkür ederim. Fakat sözleşme orneklerinde sabit birim fiyatlı bir sözleşmede nasıl odemeyi belirleyeceğiz. Sabit fiyatlı bir inşaatta yüzde ve zamana bölmek kolay iş. Fakat iş yapıldıkça ödeme işini nasıl sağlama alıyoruz.

    Saygılar

  3. yusuf kaan 1 yıl önce

    sabit brim fiyat değilde eflasyon yüzdesine göre her ay değişen birim fiyatlı sözleşme türüne ne diyoruz hocam?

    • merhaba, literatürde özel bir alt adı var mı bilmiyorum, ancak o da ana kategori olarak sizin de dediğiniz gibi zaten “birim fiyat” tır. maliyet + kar olsun, anahtar teslim olsun, bu sözleşmelerde de enflasyon, döviz vb. durumlara göre anlaşılan sabit rakamlarda artış olabilir. Artış sözleşmenin türünden ziyade, sözleşmedeki artış maddeleri ile alakalıdır. Örneğin siz sabit birim fiyatlı sözleşme yaparsınız ama dersiniz ki demir fiyatlarındaki artış birim fiyata yansıtılacaktır, bu durum o sözleşmenin sabit birim fiyatlı oldugunu değiştirmez. fiyat artışı sözleşmeye bağlı bir uygulamadır, her türde yapılabilir.

Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir